Τον Μάρτιο του 1876, ο Γκράχαμ Μπελ πραγματοποίησε την πρώτη ενσύρματη πειραματική τηλεφωνική επικοινωνία στις ΗΠΑ. Δύο χρόνια όμως νωρίτερα, το 1874, γεννήθηκε ο άνθρωπος που θα καταργούσε το σύρμα στις τηλεπικοινωνίες! Ο λόγος για τον περίφημο ιταλό εφευρέτη Μαρκόνι, τον άνθρωπο που του αποδίδεται συνήθως η εφεύρεση του ραδιοφώνου, κάτι που δεν είναι ολότελα ακριβές. Αυτό που είναι αναμφίβολα έτσι είναι ότι ο νομπελίστας φυσικός έθεσε τις καινοτόμες βάσεις για την κατοπινή ανάπτυξη της ραδιοφωνίας, αφού μέσω των πρωτοποριακών πειραματισμών του με την ασύρματη τηλεγραφία και τα βραχέα ραδιοκύματα θα δημιουργούσε το πρώτο αποτελεσματικό σύστημα ραδιο-επικοινωνίας.
Το 1899 ο εφευρέτης ίδρυσε τη Marconi Telegraph Company και δύο χρόνια αργότερα κατάφερε να στείλει ασύρματα σήματα διαμέσου του Ατλαντικού Ωκεανού, ανατρέποντας την κυρίαρχη πεποίθηση της εποχής ότι η καμπυλότητα της Γης θα επηρέαζε κάθε τέτοια ασύρματη εκπομπή.
Ο Μαρκόνι είναι λοιπόν ο «πατέρας της εκπομπής ραδιοκυμάτων σε μεγάλη απόσταση» και ο εισηγητής του Νόμου του Μαρκόνι, ο ανήσυχος νους του οποίου χάρισε στην ανθρωπότητα το πρώτο λειτουργικό σύστημα ραδιοτηλεγραφίας.
Ταιριαστό λοιπόν το Νόμπελ Φυσικής που μοιράστηκε το 1909 με τον Καρλ Μπράουν για την καινοτόμα δουλειά του στη ραδιο-εκπομπή και την ασύρματη τηλεγραφία, αλλά και ο τίτλος ευγενείας του μαρκησίου με τον οποίο τον τίμησε ο βασιλιάς της Ιταλίας λίγο αργότερα...
Πρώτα χρόνια
Γεννημένος στις 25 Απριλίου 1864 στην Μπολόνια της Ιταλίας, ο Γουλιέλμο Μαρκόνι μεγαλώνει ως ο δεύτερος γιος της εύπορης οικογένειας του ιταλού ευγενή γαιοκτήμονα και της αριστοκρατικής καταγωγής ιρλανδής, εγγονής μάλιστα του John Jameson, του ιδρυτή των ομώνυμων αποστακτηρίων.
Η οικονομική επιφάνεια της φαμίλιας επιτρέπει στον νεαρό Γουλιέλμο να λάβει ιδιωτική εκπαίδευση στο σπίτι, ενώ κατόπιν φοιτά σε τεχνολογικά ιδρύματα και πανεπιστημιακές δομές στην Μπολόνια, τη Φλωρεντία και το Λιβόρνο, ενώ θα βρεθεί και για δύο χρόνια σε περίφημο βρετανικό τεχνολογικό κέντρο.
Παρά το γεγονός ότι δεν τα πάει καλά στο σχολείο, ο Μαρκόνι παρουσιάζει αξιοσημείωτη κλίση στη φυσική και μαγεύεται από τις θεωρητικές εργασίες πάνω στον ηλεκτρισμό και τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Πριν καλά-καλά το καταλάβει, αρχίζει να πειραματίζεται πάνω στη θεωρία του Μάξγουελ για τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα, ακολουθώντας την ερευνητική πεπατημένη του ανθρώπου που τα απέδειξε πειραματικά, του φυσικού Χάινριχ Χερτζ.
Ο Μαρκόνι, θεωρώντας πως με τη βοήθεια των κυμάτων αυτών ο κόσμος θα μπορούσε να αποκτήσει ένα ολοκαίνουριο και ισχυρότατο μέσο επικοινωνίας, βάζει σκοπό να τα χρησιμοποιήσει και κλείνεται όλη μέρα στο αυτοσχέδιο εργαστήριο που είχε φτιάξει στη σοφίτα του σπιτιού του: ήταν μόλις 19 ετών!
Πλέον καταπιάνεται συνεχώς με καλώδια, λαμαρίνες και ό,τι μπορούσε να σκεφτεί, αποκαλώντας τον χώρο του «My laboratory of electricity» («Το ηλεκτρικό μου εργαστήριο»), με τα ατυχήματα να μη λείπουν φυσικά και τον ίδιο να βρίσκεται συχνά-πυκνά κεραυνοβολημένος από το ηλεκτρικό ρεύμα.
Οι ηλεκτροπληξίες γίνονται η δεύτερη φύση του, καθώς ο δαιμόνιος Μαρκόνι ασχολείται ερευνητικά και πειραματικά με κάθε έκφανση του ηλεκτρισμού. Από εγχειρίδιο μάλιστα με τα πειράματα του Βενιαμίν Φραγκλίνου είναι που συλλαμβάνει την ιδέα της μεταφοράς της ενέργειας χωρίς τη βοήθεια συρμάτων...
Πρώτες εφευρέσεις και πειραματικές συσκευές
Η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία ήταν πια η επίσημη αγαπημένη του Μαρκόνι, με τα σημερινά ραδιοκύματα να τίθενται στο στόχαστρο του εφευρέτη. Κι έτσι, ένα καλοκαιρινό βράδυ του 1894 οι συγκυρίες είναι ευνοϊκές: αφού «δανειστεί» ένα σιδερένιο βαρέλι, από το οποίο κατασκεύασε μια κεραία, και αρπάξει τα σύρματα με τα οποία έδεναν οι εργάτες του πατέρα του τον σανό, συνέδεσε βαρέλι και σύρματα προσαρμόζοντας στον δέκτη ένα κουδουνάκι.
Με το πάτημα ενός κουμπιού στον πομπό, το κουδουνάκι ηχούσε από απόσταση τριών μέτρων! Αυτό ήταν, είχε σκαρώσει τον πρώτο ασύρματο, το πρακτικό σύστημα πάνω στο οποίο στηρίχθηκε η ασύρματη τηλεγραφία! Η μετάδοση των τηλεγραφικών μηνυμάτων θα μπορούσε πια, αν ο Μαρκόνι κατάφερνε να τελειοποιήσει το σύστημά του, να γίνει χωρίς τη χρήση καλωδίων, όπως αυτά που χρησιμοποιούνταν από τον ηλεκτρικό τηλέγραφο της εποχής.
Παρά το γεγονός ότι η εργασία του Μαρκόνι δεν είχε θεωρητικό αντίκρυσμα, δεν ανακάλυψε δηλαδή επαναστατικές αρχές στο σύστημα της ασύρματης τηλεγραφίας, κατάφερε να βελτιώσει μια σειρά από παράγοντες και να ενοποιήσει δεδομένα διάφορων θεωριών ώστε να δημιουργήσει έναν λειτουργικό πρώτο ασύρματο τηλέγραφο. Με βάση απλές συσκευές, επαγωγικά πηνία και αυτοσχέδιους αναμεταδότες, ο Μαρκόνι κατάφερε να συνενώσει διάφορα μηχανήματα που ήταν ήδη στα σπάργανα φτιάχνοντας έτσι για πρώτη φορά ένα πρακτικό σύστημα ασύρματου σηματοδότη!
Τα 3 μέτρα που μπορούσε να μεταδοθεί αρχικά το σήμα του σύντομα θα γινόταν 1.500 και μέχρι την άνοιξη του 1895 οι εκπομπές του άγγιζαν τα 2,4 χιλιόμετρα. Ο συνεχής πειραματισμός και το κοφτερό του μυαλό έκαναν την εφεύρεσή του ολοένα και πιο αποτελεσματική...
Η επαναστατική τεχνολογία της ασύρματης τηλεγραφίας που «γεφύρωσε» τον Ατλαντικό
Για δύο ολόκληρα χρόνια, ο Μαρκόνι δούλεψε σκληρά πάνω στα προβλήματα της μετάδοσης και της λήψης μηνυμάτων, σημειώνοντας αργή αλλά σταθερή πρόοδο στο θέμα: το 1897, για παράδειγμα, κατάφερε να επικοινωνήσει μέσω του ασύρματου τηλεγράφου του με πολεμικά πλοία που έπλεαν κάπου 14 χιλιόμετρα από την ακτή που εξέπεμπε ο Μαρκόνι!
Από το 1896 βέβαια είχε ήδη καταθέσει αίτηση ακρόασης στο υπουργείο Επικοινωνιών της Ιταλίας, επιδιώκοντας να παρουσιάσει την εφεύρεσή του στους ιθύνοντες, αλλά οι υπεύθυνοι τον αγνόησαν εμφατικά. Το ανήσυχο πνεύμα του και η καταγωγή της μητέρας του θα τον φέρουν τότε στη Βρετανία, όπου υποβάλει εκ νέου αίτηση για χορήγηση άδειας της συσκευής του (5 Μαρτίου 1896). Κι όταν στις 5 Ιουλίου του ίδιου έτους πάρει επιτέλους την πατέντα ευρεσιτεχνίας στα χέρια του (με αριθμό 12.039), ρίχνεται με νέο ζήλο στη δουλειά!
Επόμενος σταθμός στις ασύρματες αναζητήσεις του Μαρκόνι είναι το 1898, όταν κατάφερε να επικοινωνήσει ανάμεσα στις δύο πλευρές των Στενών της Μάγχης, γεγονός που φανέρωσε το μέλλον της εφεύρεσής του. Τον Ιανουάριο του 1901 μάλιστα εξέπεμψε σήμα που έγινε αντιληπτό στα 300 χιλιόμετρα, ενώ τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς έστειλε τα πρώτα ασύρματα σήματα από την Κορνουάλη της Βρετανίας πέραν του Ατλαντικού, σε στρατιωτική βάση των ΗΠΑ, σε μια απόσταση μεγαλύτερη από 3.400 χιλιόμετρα...
Κι έτσι το 1899 ίδρυσε στο Λονδίνο τη Marconi Telegraph Company για να εκμεταλλευτεί εμπορικά τη συσκευή του, την ίδια στιγμή που επιστημονικά είχε καταρρίψει στην πράξη τη δημοφιλή θεωρία του καιρού που ήθελε την καμπυλότητα της Γης αξεπέραστο εμπόδιο σε κάθε θεωρητική απόπειρα αποστολής ραδιοκυμάτων.
Από το 1902, ο Μαρκόνι εργάστηκε ειδικά πάνω στην απόσταση που μπορούσαν να μεταδοθούν τα ασύρματα κύματα, πετυχαίνοντας να καθιερώσει την πρώτη υπερατλαντική υπηρεσία επικοινωνίας: από την Ιρλανδία στη Nova Scotia του Καναδά!
Για την εργασία του πάνω στην ασύρματη μορφή της επικοινωνίας μοιράστηκε το 1909 το Νόμπελ Φυσικής με τον γερμανό συνάδελφό του Καρλ Μπράουν, ενώ λίγο αργότερα τον ασύρματο τηλέγραφο του Μαρκόνι θα χρησιμοποιούσε ο καπετάνιος του τραγικού υπερωκεάνιου «Τιτανικός» για να εκπέμψει το σήμα SOS...
Επόμενες εφευρέσεις και άλλες περιπέτειες
Έχοντας κάνει δυνατή την επικοινωνία ανάμεσα στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, ο Mαρκόνι συνέχισε να διαπρέπει στην επιστήμη του. Κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, διατήρησε θέσεις στο ιταλικό Ναυτικό, ξεκινώντας από το αξίωμα του υποπλοίαρχου το 1914 και φτάνοντας μέχρι τη θέση του διοικητή στο τέλος του πολέμου.
Στα στρατιωτικά του καθήκοντα περιλαμβάνονταν και οι διπλωματικές αποστολές τόσο σε ΗΠΑ όσο και Γαλλία, με τον Μαρκόνι να λειτουργεί ως αξιωματούχος του ιταλικού κράτους.
Μετά τον πόλεμο, επέστρεψε στην αγαπημένη του ασχολία, τα ραδιοκύματα, πειραματιζόμενος πλέον με την πλευρά των κυμάτων που θα είχε ευθεία σχέση με τη ραδιοφωνία: τα μεσαία κύματα! Δεν θα του έπαιρνε πολύ να εφεύρει συσκευή για τη μετάδοση και την υποδοχή ραδιοκυμάτων στα μεσαία, ανοίγοντας έτσι διάπλατα τον δρόμο για την εμφάνιση του ραδιοφώνου.
Σε όλη τη δεκαετία του 1920, ο Μαρκόνι πειραματίστηκε περαιτέρω με τον ασύρματο τηλέγραφο, κάνοντάς τον συνεχώς και πιο λειτουργικό. Από το κατάστρωμα του πολυαγαπημένου του γιοτ «Ηλέκτρα» συνέχισε να εξελίσσει τη συσκευή, κάνοντάς τη ακόμα ιδανικότερη για υπεραστική επικοινωνία. Μέχρι το 1926, η εφεύρεσή του είχε ήδη υιοθετηθεί από τη βρετανική κυβέρνηση ως πρότυπο διεθνούς επικοινωνίας.
Ταυτοχρόνως με την καινοτόμα έρευνά του στην ασύρματη επικοινωνία και τις πολυάριθμες πατέντες που καταθέτει, ο Μαρκόνι διαδραματίζει κεφαλαιώδη ρόλο στην ανάπτυξη του βρετανικού BBC (British Broadcasting Company), που ιδρύθηκε το 1922. Την ίδια στιγμή, το όνομά του φιγουράρει και στη διαδικασία για την ανάπτυξη του ραντάρ!
Το 1929, ο βασιλιάς της Ιταλίας Βίκτωρ Εμμανουήλ Γ' του απονέμει τον τίτλο του μαρκησίου (ήταν εξάλλου γόνος αριστοκρατικής καταγωγής, όπως είπαμε), ενώ την επόμενη χρονιά εκλέγεται πρόεδρος της Ιταλικής Ακαδημίας. Είναι πια παγκοσμίου φήμης εφευρέτης και ένας ιδιαίτερα ευκατάστατος άνθρωπος, ως ο ιδιοκτήτης του πρώτου υπερατλαντικού τρόπου επικοινωνίας.
Μεγάλη στιγμή για την ασύρματη τεχνολογία του Μαρκόνι είναι η 26η Μαρτίου 1930, όταν κατάφερε να ανάψει τα φώτα στην έκθεση ηλεκτρισμού του Σίδνεϊ της Αυστραλίας ενώ ο ίδιος βρισκόταν στο κατάστρωμα της αγκυροβολημένης στο λιμάνι της Γένοβας «Ηλέκτρας» του, σε μια απόσταση δηλαδή 16.500 χιλιομέτρων!
Η περιπέτεια του ραδιοφώνου και τα τελευταία χρόνια
Ο Μαρκόνι επέστρεψε στη δεκαετία του 1930 στην Ιταλία, συνεχίζοντας πάντα να αναπτύσσει περαιτέρω την ασύρματη τεχνολογία. Ιδιοκτήτης της πρώτης τακτικής υπερατλαντικής ραδιοτηλεγραφικής υπηρεσίας, έκανε ό,τι μπορούσε για να παρέχει αξιόπιστη επικοινωνία σε μεγάλες αποστάσεις, φέρνοντας τον κόσμο σαφώς πιο κοντά.
Έχοντας εφεύρει ήδη έναν από τους πρώτους ραδιοπομπούς, μια συσκευή για τη μετάδοση και την υποδοχή ραδιοκυμάτων στα μεσαία δηλαδή, ο Μαρκόνι κατασκεύασε το 1919 τον πρώτο ραδιοσταθμό του κόσμου! Από την Κορνουάλη της Βρετανίας ξεκίνησε μια σειρά από δοκιμαστικές εκπομπές στα βραχέα και 4 χρόνια αργότερα, το 1923, στο ταξίδι με τη θαλαμηγό του «Ηλέκτρα» στις Δυτικές Ινδίες λάμβανε συνεχώς μηνύματα από την Κορνουάλη στα βραχέα!
Κι έτσι το 1931, στην πρώτη ραδιοφωνική εκπομπή του πάπα Πίου ΙΑ', τον Μαρκόνι επέλεξε ο ποντίφικας να τον προλογίσει, καθώς τον ήξεραν πια όλοι ως τον εφευρέτη του ραδιοφώνου. Εκτός ΗΠΑ όμως, καθώς στην Αμερική αναγνώριζαν ως πατέρα του ραδιοφώνου τον Τέσλα.
Η μάχη Μαρκόνι και Τέσλα για την πατρότητα του ραδιοφώνου θα ξεδιπλωνόταν σε όλη της τη μεγαλοπρέπεια στη διαβόητη μακροχρόνια δικαστική διαμάχη, όταν και αποδείχθηκε τελικά ότι το σύνολο σχεδόν των πατεντών που είχε χρησιμοποιήσει ο Μαρκόνι ήταν του Τέσλα. Η υπόθεση κρίθηκε οριστικά το 1943 στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, το οποίο και δικαίωσε όπως ξέρουμε τον Τέσλα.
Ο Μαρκόνι δεν πρόλαβε να δει την κατάληξη της νομικής περιπέτειας και την ακύρωση της πατέντας του για την πατρότητα του ραδιοφώνου, καθώς πέθανε στις 20 Ιουλίου 1937 στη Ρώμη από καρδιακό νόσημα.
Ο μεγάλος εφευρέτης έφυγε από τη ζωή πολυτιμημένος και χιλιοτραγουδισμένος, αφήνοντας βαριά κληρονομιά που έμελλε να αλλάξει τον κόσμο με περισσότερους του ενός τρόπους. Ως άμεσο αντίκτυπο της δουλειάς του, οι έρευνές του οδήγησαν στην ανάπτυξη των μικροκυμάτων, ενώ επηρέασαν και την έρευνα για την ανάπτυξη της κινητής τηλεφωνίας...
Ο μαρκήσιος Μαρκόνι παντρεύτηκε για πρώτη φορά το 1905, με την επίσης αριστοκρατικής καταγωγής Beatrice O'Brien. Το ζεύγος απέκτησε 3 παιδιά πριν πάρει διαζύγιο το 1927.
Την ίδια αυτή χρονιά, ο Μαρκόνι παντρεύτηκε την κόμισσα του Bezzi-Scali της Ρώμης, με την οποία απέκτησε μία κόρη, την οποία και ονόμασε Ηλέκτρα από την πολυλατρεμένη του θαλαμηγό.
Ο ασύρματος τηλέγραφος του Μαρκόνι γέννησε ταυτοχρόνως και ένα νέο επάγγελμα, αυτό του ασυρματιστή, αναγκάζοντας τους ναυτικούς του κόσμου να αποκαλούν τον αντίστοιχο επαγγελματία από το όνομα του εφευρέτη του: «μαρκόνια» ή «μαρκονιστές» τους λένε στη ναυτική ορολογία.
Η εφεύρεση του οραματιστή Γουλιέλμου Μαρκόνι θα ζούσε εκατό και πλέον χρόνια, πριν αντικατασταθεί προοδευτικά στις μέρες μας από τα δορυφορικά συστήματα...
