Το άγνωστο Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Καβάλας

Το άγνωστο Ολοκαύτωμα 1.484 Εβραίων της Καβάλας, που τους μάζεψαν οι Βούλγαροι τον Μάρτιο του 1943 και τους μετέφεραν στο στρατόπεδο εξόντωσης των Γερμανών συνεργατών τους, στην Τρεμπλίνκα της Πολωνίας, δέκα μέρες πριν την αναχώρηση των συρμών με τους περίπου 50.000 Θεσσαλονικείς Εβραίους και αφάνισε ολόκληρη την εβραϊκή κοινότητα της Καβάλας, τιμά ο δήμος της πόλης, φέρνοντας στο προσκήνιο ένα φρικιαστικό έγκλημα των ναζί.

Μέσα σε δύο ώρες από όταν έφταναν ύστερα από ένα μαρτυρικό ταξίδι στην Πολωνία, οι Εβραίοι οδηγούνταν σε ένα κρεματόριο και δολοφονούνταν εισπνέοντας μονοξείδιο του άνθρακα.
Ενα κρεματόριο από το οποίο δεν σώθηκε κανείς – από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Αουσβιτς και του Μπιρκενάου επέστρεψαν 1.950 Εβραίοι της Θεσσαλονίκης.

Το Ολοκαύτωμα της Καβάλας είναι λησμονημένο και ελάχιστοι έχουν αναφερθεί σε αυτό, ωστόσο είναι συγκλονιστικός ο τρόπος και κυρίως ο χρόνος μέσα στον οποίο έσβησε από τον χάρτη ολόκληρη η εβραϊκή κοινότητα της πόλης. Δυο ώρες ήταν αρκετές για τα άτυχα θύματα ώστε να οδηγηθούν στον θάνατο μέσα στους θαλάμους αερίων.

Οι περιουσίες τους λεηλατήθηκαν και περίπου 40 άτομα που κατάφεραν και γλίτωσαν, είτε γιατί απουσίαζαν εκείνες τις μέρες από την Καβάλα, είτε γιατί εργάζονταν σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, επέστρεψαν «σε μία πόλη χωρίς αναμνήσεις, χωρίς ελπίδα, σε μία πόλη νεκρή», όπως αναφέρει στο «Εθνος» ο επί 32 χρόνια πρόεδρος της Διαχειριστικής Επιτροπής της Ισραηλιτικής Κοινότητας Καβάλας, Βίκτωρ Βενουζίου.

Βουλγαρία Λιμάνι του Λομ: Ο πρώτος σταθμός στον δρόμο για το στρατόπεδο εξόντωσης στην Πολωνία. Δεξιά, η οικογένεια Κοέν από την Καβάλα, εξοντώθηκε στο στρατόπεδο της Τρεμπλίνκα. Στις μικρές φωτογραφίες ο ιστορικός Βασίλης Ριτζαλέος, κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης για το άγνωστο Ολοκαύτωμα της Καβάλας και ο δωρητής του μνημείου του Ολοκαυτώματος, Βίκτωρ Βενουζίου

Με σημαντική καθυστέρηση ο δήμος Καβάλας και το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος τιμούν την Κυριακή τη μνήμη των 1.484 Ελλήνων Εβραίων της Καβάλας που θανατώθηκαν στο στρατόπεδο εξόντωσης, με τα αποκαλυπτήρια του μνημείου του Ολοκαυτώματος, στο κέντρο της πόλης.

Η εξόντωση των Εβραίων της Καβάλας άρχισε τις 2.30 τα ξημερώματα της 4ης Μαρτίου του 1943. Στρατός, ναυτικό και η βουλγαρική διοίκηση της πόλης επιστρατεύτηκαν για να συγκεντρώσουν από τα σπίτια όλες τις εβραϊκές οικογένειες.

Ο πληθυσμός της Καβάλας ήταν περίπου 10.000 άτομα και από αυτούς οι περίπου 1.500 Εβραίοι. Ηταν φτωχοί καπνεργάτες, ελάχιστοι ασχολούνταν με το καπνεμπόριο, κάποιοι ωστόσο είχαν προλάβει και έφυγαν από την πόλη, λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος.

Η εισβολή

Οι Βούλγαροι στρατιώτες απέκλεισαν τις εισόδους της Καβάλας και κατέλαβαν κεντρικούς δρόμους και κομβικά σημεία, ενώ πενήντα ομάδες μπήκαν στα σπίτια και συνέλαβαν 1.484 άτομα, μέλη 363 οικογενειών.

Όπως προκύπτει από την πολύχρονη μελέτη του ιστορικού Βασίλη Ριτζαλέου, ο οποίος θα είναι ο κεντρικός ομιλητής στην εκδήλωση της Κυριακής, «οι Εβραίοι της Καβάλας έχοντας ελάχιστες αποσκευές μαζί τους συγκεντρώθηκαν στις καπναποθήκες της εβραϊκής εταιρείας Commercial Company of Salonica Ltd στην οδό Αδόλφου Χίτλερ 97 (οδός Βενιζέλου προπολεμικά), η οποία ανήκε πλέον στον Βούλγαρο καπνέμπορο Βλαντιμίρ Ναούμοφ».

Στις 7 και 8 Μαρτίου 1943 έφτασαν στην Καβάλα 15 στρατιωτικά οχήματα από την Ξάνθη και ανέλαβαν τη μεταφορά των Εβραίων στον σιδηροδρομικό σταθμό της Δράμας. Από εκεί μετά από μεγάλο ταξίδι τους οδήγησαν στο στρατόπεδο εξόντωσης στην Τρεμπλίνκα στην Πολωνία.

Οι Εβραίοι έμπαιναν μέσα και υποχρεώνονταν να βγάλουν όλα τα ρούχα τους για να κάνουν μπάνιο. Ετρεχαν γυμνοί κατά μήκος ενός περιφραγμένου μονοπατιού, γνωστού ως «σωλήνας», που οδηγούσε στους θαλάμους αερίων, οι οποίοι έφεραν την παραπλανητική επιγραφή «λουτρά». Μόλις οι πόρτες έκλειναν αεροστεγώς, ένας κινητήρας διοχέτευε μονοξείδιο του άνθρακα. Ολοι έπεφταν νεκροί.
Ιστορικό

Πώς σώθηκαν 45 άνθρωποι από την κτηνωδία

Ο Σαμπετάι Τσιμίνο γεννήθηκε το 1920 στην Καβάλα, σε μια αγαπημένη οικογένεια. Τον Μάρτιο του 1943 εργαζόταν στη Βουλγαρία σε καταναγκαστικά έργα συντήρησης του σιδηροδρομικού δικτύου.
Την ημέρα του εκτοπισμού δεν βρισκόταν στην Καβάλα και δεν έμαθε τι είχε συμβεί.

Το κατάλαβε τέσσερις μέρες αργότερα, όταν στις ράγες όπου δούλευε μέσα στο βουλγαρικό έδαφος πέρασε ένας συρμός και μέσα στο ανοιχτό βαγόνι είδε τη μητέρα, τα πέντε αδέρφια του, τη γιαγιά του, θείους, θείες και πολλά ξαδέρφια (!). «Σάμπι, να προσέχεις», του φώναξε η μητέρα του, «σώσε μας», ούρλιαζαν τα αδέρφια του.

Η εικόνα

Τότε κατάλαβε πως το κακό είχε φτάσει στην πόρτα τους. Αυτή ήταν η τελευταία εικόνα που είχε από τους δικούς του και μέχρι τον Νοέμβριο του 2003, οπότε και πέθανε, στοίχειωνε τα όνειρά του. Ήταν ο καθημερινός του εφιάλτης.

Ο Σαμπετάι Τσιμίνο και άλλοι 45 Εβραίοι από την Ανατολική Μακεδονία που δούλευαν στη Βουλγαρία σώθηκαν, γιατί ο επικεφαλής του στρατοπέδου απέκρυψε από τους ανωτέρους του την παρουσία τους.

Όταν τέλειωσε ο πόλεμος επέστρεψε στην Καβάλα. Γνώρισε και παντρεύτηκε τη σύζυγό του Μπέλα, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά.
Από την αρχή

«Ήμασταν μόνοι μας. Δεν βρήκαμε τίποτα. Τα φτιάξαμε όλα από την αρχή, αλλά η ψυχή δεν ξαναφτιάχνεται. Δεν θέλαμε να έχουμε μνήμες, γιατί αυτές πονούσαν πολύ. Πάντα η πληγή θα μένει ανοιχτή», εξομολογήθηκε ο Σαμπετάι Τσιμίνο σε ένα ντοκιμαντέρ για το Ολοκαύτωμα.

Σήμερα το ζεύγος Σαμπετάι αναπαύεται στο εβραϊκό νεκροταφείο της Καβάλας, ενώ ο γιος τους Ααρών μένει μόνιμα στη Θεσσαλονίκη.

Πηγή