Ρόμπερτ Οπενχάιμερ: O «πατέρας» της ατομικής βόμβας

«Μερικοί άνθρωποι γέλασαν, μερικοί άνθρωποι φώναζαν, οι περισσότεροι άνθρωποι ήταν σιωπηλοί. Μέσα στο μυαλό μου κυριάρχησε ένας στίχος, μια γραμμή από το "Bhagavad-Gita" στην οποία ο Krishna προσπαθεί να πείσει τον πρίγκιπα ότι πρέπει να κάνει το καθήκον του: "Είμαι ο θάνατος: ο καταστροφέας των κόσμων"». Αυτά ήταν τα λόγια του γερμανικής καταγωγής αμερικανού φυσικού Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, με τα οποία περιέγραψε τη στιγμή της πρώτης έκρηξης ατομικής βόμβας στην έρημο του Νew Mexico στις 16 Ιουλίου του 1945. Ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ είναι ο άνθρωπος που συνέδεσε το όνομά του με την κατασκευή της ατομικής βόμβας. Γεννήθηκε στις 22 Απριλίου 1904 στη Νέα Υόρκη από πατέρα έμπορο που ήρθε μετανάστης στις ΗΠΑ από τη Γερμανία και από μητέρα ζωγράφο με καταγωγή από τη Βαλτιμόρη. Ύστερα από δύσκολα σχολικά χρόνια στα οποία ήταν κλεισμένος στον εαυτό του, ακοινώνητος και γεμάτος ανασφάλειες- ανασφάλειες που τον ακολούθησαν σε όλη του τη ζωή –μπαίνει στο Χάρβαρντ το 1922, όπου παράλληλα με την φυσική και τη χημεία παρακολουθεί μαθήματα φιλοσοφίας, γαλλικής φιλολογίας ενώ έχει ιδιαίτερη έφεση στις γλώσσες. Μαθαίνει λατινικά, ελληνικά γαλλικά, γερμανικά και προκειμένου να δώσει μία διάλεξη στην Ολλανδία μαθαίνει μέσα σε έξι εβδομάδες Ολλανδικά.

Τρία χρόνια αργότερα τελειώνει τις σπουδές στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και ξεκινάει μία σειρά ταξιδιών σε μεγάλα επιστημονικά κέντρα της Ευρώπης, σε μία περίοδο που η Γηραιά Ήπειρος ήταν το επίκεντρο των επιστημονικών επαναστάσεων. Το 1926 και αφού έχει περάσει από το πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ - όχι και με τις καλύτερες αναμνήσεις, καθώς ήταν μία δύσκολη περίοδος κατά την οποία ο αμερικανός φυσικός αναζητούσε την ψυχική του ηρεμία – αποδέχεται την πρόσκληση του Γερμανού φυσικού Max Born – ένας από τους θεμελιωτές της κβαντικής μηχανικής – να εργαστεί στο πλευρό του στην πόλη Γκέτινγκεν της Γερμανίας.

Το 1927 ο Οπενχάιμερ παίρνει το διδακτορικό του πάνω στην κβαντική θεωρία των μορίων» με τη δημιουργία της «προσέγγισης Born - Oppenheimer» που αποτελεί μέχρι και σήμερα τη βάση για οποιαδήποτε μελέτη των μορίων. Το ταξίδι του στην Ευρώπη τελειώνει το 1929. Επιστρέφει οριστικά πλέον στις Ηνωμένες Πολιτείες καλύπτοντας παράλληλα δύο θέσεις, τόσο στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ όσο και στο

Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνιας στην Πασαντίνα. Λίγα χρόνια μετά αρχίζουν να κυκλοφορούν φήμες που θέλουν το Ρόμπερτ Οπενχάιμερ να έχει στενές επαφές με το κομμουνιστικό κόμμα – άλλωστε πολλά άτομα από το κοντινό του περιβάλλον ήταν μέλη του κόμματος ή ανήκαν σε οργανώσεις που πρόσκεινταν σε αυτό – χωρίς ποτέ ωστόσο να επιβεβαιωθούν. Τον Ιούνιο του 1942 διορίζεται επιστημονικός διευθυντής του προγράμματος Manhattan για την κατασκευή της ατομικής βόμβας.

Ο Οπενχάιμερ ιδρύει ένα νέο ερευνητικό σταθμό στο Los Alamos του New Mexico. Εκεί φέρνει τα καλύτερα μυαλά που υπήρχαν στη φυσική για να εργαστούν στην ανάπτυξη μιας ατομικής βόμβας καταλήγοντας στο τέλος διαχειρίζεται περισσότερους από τρεις χιλιάδες ανθρώπους. Η πρώτη δοκιμή ατομικής βόμβας γίνεται στην έρημο του Alamogordo στο Νέο Μεξικό στις 16 Ιουλίου 1945 - με το κωδικό όνομα «Trinity» - με τον Οπενχάιμερ λίγο καιρό αργότερα να συμφωνεί με την πλειοψηφία που τασσόταν υπέρ της χρήσης της βόμβας ενάντια στην Ιαπωνία. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό. Οι βόμβες ουρανίου της 6ης Αυγούστου και πλουτωνίου της 9ης Αυγούστου του 1945 ερημώνουν τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.

Οι ηθικές όμως συνειδήσεις - την ώρα που οι αναφορές για τις απώλειες στην Ιαπωνία έχουν ξεπεράσει κάθε προηγούμενο - αρχίζουν να ταλαιπωρούν τόσο τον ίδιο τον Οπενχάιμερ όσο και όσους πήραν μέρος στην αποστολή. Την στιγμή μάλιστα της βράβευσης για τη συνεισφορά του στον πόλεμο από τον πρόεδρο Τρούμαν, ο Οπενχάιμερ δηλώνει: «Κύριε πρόεδρε, έχω αίμα στα χέρια μου». Μία φιγούρα τόσο αναγνωρίσιμη όσο αυτή του Αϊνστάιν, έγινε σύμβολο μίας ολόκληρης εποχής κερδίζοντας τον θαυμασμό των περισσότερων φυσικών. Έπρεπε να φτάσει το 1961 για να βραβευτεί με το βραβείο Fermi - την ανώτατη διάκριση - από την Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας.

Όπως όλοι οι επιστήμονες που συμμετείχαν στο Λος Αλαμος, ο Οπενχάιμερ δεν φάνηκε ποτέ να μετανιώνει για τη συμμετοχή του στην κατασκευή της ατομικής βόμβας αλλά περισσότερο ήρθε σε επαφή με τις δυσάρεστες συνέπειες που μπορεί να έχει μία επιστημονική σύλληψη: «Με κάποιο είδος χοντροκομμένης αίσθησης, που καμιά χυδαιότητα, κανένα χιούμορ, καμιά υπερβολή δεν μπορεί να εξαλείψει, οι φυσικοί γνώρισαν την αμαρτία και αυτή είναι μια γνώση που δεν μπορούν να χάσουν». Πέθανε στις 18 Φεβρουαρίου του 1967 από καρκίνο του λάρυγγα.

Πηγή