Τα κορυφαία επιστημονικά επιτεύγματα του 2014
Επιστημονικά περιοδικά όλο το Δεκέμβριο προχώρησαν στη δημοσίευση λιστών με τα σημαντικότερα επιστημονικά επιτεύγματα του 2014.
Συγκεντρώσαμε και σας παρουσιάζουμε τα πιο ενδιαφέροντα εξ αυτών...
Η γέννηση των πουλιών
Το 2014 συγκροτήθηκαν αρκετές ομάδες βιολόγων προκειμένου να ρίξουν φως στην εξελικτική μετάβαση δεινοσαύρων σε πουλιά. Οι ομάδες μελέτησαν και ανέλυσαν δεδομένα από πολλούς δεινοσαύρους και απολιθώματα πουλιών. Όπως προέκυψε, τα φτερά δεν χρησιμοποιούνταν μόνο για πτήση, αλλά για μόνωση και ίσως για ισορροπία. Όταν το σχήμα του σώματος πήρε την κατάλληλη μορφή, νέα είδη γρήγορα εμφανίστηκαν, πιθανότατα επειδή το μικρό σώμα που είχαν τους επέτρεπε να βρίσουν τροφή και καταφύγιο ευκολότερα από τους συγγενείς τους που εξαφανίστηκαν.
Το ελιξίριο της νεότητας
Τη φετινή χρόνια, φαίνεται να ανοίγει ο δρόμος για το ελιξίριο της νεότητας, καθώς ερευνητές έδειξαν ότι το αίμα ή συστατικά του αίματος από ένα νεαρό ποντίκι καθώς και μια πρωτεΐνη μπορούν να αναγεννήσουν τους μύες και τον εγκέφαλο γηραιότερων τρωκτικών. Σε μια από τις έρευνες, μάλιστα, υπήρχε και ελληνική παρουσία, καθώς η Λήδα Κατσιμπάρδη ήταν η κύρια συγγραφέας.
Δύο μελέτες εστίασαν στην πρωτεΐνη GDF11 που είχε φανεί ότι «ξανανιώνει» τις καρδιές γέρικων ποντικιών. Ανάλογη επίδραση έχει στον εγκέφαλο και στους σκελετικούς μύες των πειραματόζωων. Η μία μελέτη, έδειξε ότι η έγχυση της πρωτεΐνης GDF11 βελτίωσε αισθητά τις σωματικές ικανότητες των πειραματόζωων με ηλικία αντίστοιχη ενός 70χρονου ανθρώπου. Η δεύτερη μελέτη (με την οποία ασχολήθηκε η Κατσιμπάρδη) έδειξε ότι χάρη στην GDF11, υπήρξε αύξηση κατά 29% στα νευρωνικά βλαστικά κύτταρα, όσο και αύξηση 50% των αιμοφόρων αγγείων, καθώς και καλύτερη κυκλοφορία του αίματος στον εγκέφαλο των πειραματόζωων. Σε μια τρίτη έρευνα χορήγησαν σε γέρικα ποντίκια ενέσιμες δόσεις πλάσματος αίματος, που είχαν πάρει από πολύ νεαρά ποντίκια, κάτι που είχε σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη του εγκεφάλους τους, παρουσιάζοντας καλύτερες επιδόσεις σε δύο δοκιμασίες μάθησης και μνήμης.
Ήδη, βρίσκεται σε εξέλιξη κλινική δοκιμή όπου ασθενείς με Αλτσχάιμερ λαμβάνουν πλάσμα αίματος από νεαρούς δωρητές.
Τσιπ που μιμούνται τον εγκέφαλο
Τη χρονιά που πέρασε, μηχανικοί ηλεκτρονικών υπολογιστών, η IBM καθώς και άλλες εταιρείες σχεδίασαν τα πρώτα μεγάλης κλίμακας «νευρομορφικά» τσιπ, σχεδιασμένα με τρόπο που μιμείται την αρχιτεκτονική και τη λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου. Το δίκτυο του ανθρώπινου εγκεφάλου βέβαια αποτελείται από 100 δισ. κύτταρα που συνδέονται με 100 τρισ. συνάψεις, κάτι που τα τσιπ δεν μπορούν να καταφέρουν. Ωστόσο, το νέο τσιπ TrueNorth της IBM περιλαμβάνει 5,4 δισ. τρανζίστορ και 256 εκατ. «συνάψεις» και τώρα η εταιρεία εργάζεται στη σύνδεση πολλών τσιπ TrueNorth, προκειμένου να δημιουργήσει περίπλοκα δίκτυα.
Η εξάπλωση των μικρών δορυφόρων CubeSat
Οι φτηνοί μίνι-δορυφόροι CubeSat, διαμέτρου μόλις 10 εκατοστών, βγήκαν από τα εργαστήρια στο διάστημα, καθώς μέσα στο 2014 εκτοξεύτηκαν περισσότεροι από 75 προκειμένου να αρχίσουν να συμβάλουν στην επιστημονική έρευνα. Αυτό συνέβη χάρη στην αύξηση των φτηνών μεθόδων πρόσβασης στο διάστημα. Οι CubeSat μπορούν να μεταφερθούν με τη βοήθεια ιδιωτικών ή μη πυραύλων που μεταφέρουν μεγαλύτερα σκάφη. Επιπλέον, το χαμηλό κόστος επιτρέπει τη λήψη ρίσκου, καθώς οι σχεδιαστές μπορούν να ανεχτούν την αποτυχία ενός ή δύο δορυφόρων και να συνεχίσουν την αποστολή.
Χειραγώγηση της μνήμης
Ο τρόπος με τον οποίο οι μνήμες εγγράφονται στον εγκέφαλο παραμένει μυστήριο για τους επιστήμονες. Πρόσφατα, ωστόσο, ερευνητές άρχισαν να κατανοούν και να πειραματίζονται με τη φυσική βάση της μνήμης. Τον προηγούμενο χρόνο, κατάφεραν να χειραγωγήσουν τη μνήμη ποντικιών μέσω οπτογενετικών μεθόδων, δηλαδή τον έλεγχο της νευρωνικής δραστηριότητας με ακτίνες φωτός. Αυτό επέτρεψε στους ερευνητές να σβηστούν πραγματικές αναμνήσεις και να «φυτέψουν» άλλες πλασματικές. Για την ακρίβεια, οι επιστήμονες, πειραματίστηκαν με την αλλαγή του συναισθηματικού περιεχόμενου της μνήμης ποντικιών από καλή σε κακή και αντιστρόφως.
Άγνωστο παραμένει το αν τα ποντίκια στα πειράματα αυτά, βίωσαν μια πραγματικά ζωντανή, ψεύτικη ανάμνηση ή απλά μια ασαφή αίσθηση ευχαρίστησης ή φόβου. Ούτε ξεκάθαρο είναι εάν τα ευρήματα θα είναι αντίστοιχα και στην περίπτωση των ανθρώπων. Ωστόσο ένα πράγμα έγινε ξεκάθαρο: αυτό που κάποτε θεωρούνταν αδύνατο για την επιστημονική κοινότητα, η γνώση του τρόπου λειτουργίας της μνήμης, άρχισε να αποκαλύπτει τα μυστικά της.
Το ραντεβού της «Ροζέτα» με έναν κομήτη
Η αποστολή «Ροζέτα» του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) μαγνήτισε το κοινό σε ολόκληρο τον κόσμο, περιμένοντας να μάθει εάν τελικά η ρομποτική συσκευή «Φίλαι» θα κατόρθωσε να προσεδαφιστεί στον κομήτη «Τσουριούμοφ Γκερασιμένκο».
Τελικά, ο «Φίλαι» κατάφερε να κατέβει στο μαύρο κομήτη και μάλιστα υπό τους ήχους Βαγγέλη Παπαθανασίου, και να πιάσει δουλειά. Έτσι, πριν πέσει σε «νάρκη» λόγω έλλειψης ηλεκτρικής ενέργειας, έστειλε στη Γη σημαντικά επιστημονικά ευρήματα. Παράλληλα, τα όργανα της «Ροζέτα» κατάφεραν να εντοπίσουν νερό, μεθάνιο, υδρογόνο και άλλα πιο σπάνια οργανικά στοιχεία στον κομήτη. Αυτά τα ευρήματα μπορεί να βοηθήσουν τους επιστήμονες να ξεκαθαρίσουν κατά πόσο μερικοί κομήτες που μετέφεραν νερό και οργανικά μόρια πέφτοντας κάποτε στη Γη, συνέβαλαν καθοριστικά, ώστε να θέσουν σε κίνηση την αλυσίδα της ζωής στον πλανήτη.
Η ανακάλυψη της Αμφίπολης
Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε το 2014 στο φως ένα ξεχωριστό ταφικό μνημείο, στην Αμφίπολη, προκαλώντας το ενδιαφέρον τόσο του ελληνικού κοινού όσο και της διεθνούς κοινότητας. Η ανακάλυψη προχωρούσε με τα ΜΜΕ να παρακολουθούν κατά πόδας καθώς τα διάφορα τμήματα του μνημείου αποκαλύπτονταν: Από τις Καρυάτιδες στα ψηφιδωτά και στο τέλος ο σκελετός που ακόμη δεν έχει αποκαλύψει την ταυτότητα του ενοίκου του ταφικού αυτού μνημείου. Η Αμφίπολη έχει χαρακτηριστεί από διάφορα ξένα Μέσα ως η αρχαιολογική ανακάλυψη της χρονιάς.
