Ο Γ’ Παγκόσμιος στην οικονομία έχει ξεκινήσει

Η οικονομική κρίση που σοβεί εδώ και πέντε χρόνια φτάνει σε σημείο καμπής με τις εξελίξεις στην Κριμαία και την παρέμβαση των Ρώσων, την οποία Ευρώπη και ΗΠΑ παρακολουθούν παθητικά. Ενας από τους βασικούς λόγους που εμπόδισαν τους Δυτικούς να προχωρήσουν σε ουσιαστικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας είναι ότι φοβήθηκαν τις οικονομικές επιπτώσεις που θα αντιμετώπιζαν οι ίδιοι. Αλλωστε, την απειλή διατύπωσε ξεκάθαρα και ο Ρώσος πρόεδρος από την πρώτη στιγμή. Είναι τόσο μεγάλη η αλληλεξάρτηση των οικονομιών και η διόγκωση της σφαίρας των διεθνών συναλλαγών, λόγω της παγκοσμιοποίησης, που οι οικονομικές συνέπειες των συγκρούσεων θυμίζουν το δόγμα της πυρηνικής αποτροπής: ο εχθρός δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τα όπλα του γιατί θα καταστραφεί και ο ίδιος. Βέβαια, η λογική αυτή καθησύχαζε τους πάντες και πριν το… 1914.

Τα τελευταία 25 χρόνια με την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ οι αλλαγές είναι θεαματικές.

Ο διπολικός κόσμος του Ψυχρού Πολέμου, με τα δύο μέτωπα της Ανατολής και της Δύσης, έδωσε πρόσκαιρα τη θέση του στη μονοκρατορία των ΗΠΑ, για να φτάσουμε σήμερα στο πολυ-πολικό μοντέλο, όπου έρχονται να λάβουν τη θέση τους οι νέοι πρωταγωνιστές της παγκόσμιας σκηνής: Κίνα, Ρωσία, αλλά και Βραζιλία και Ινδία, ανερχόμενες οικονομικές δυνάμεις, ο αλλοτινός «τρίτος κόσμος», που αυξάνει σταθερά τη συμμετοχή του στην παγκόσμια οικονομία. Οι χώρες αυτές αντιμετωπίζουν, βέβαια, τεράστια κοινωνικά προβλήματα και εσωτερικές αντιφάσεις, αλλά το γεγονός είναι ότι διεκδικούν αυξημένο ρόλο στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.

Το 2013 ήταν η πρώτη χρονιά όπου οι αναδυόμενες χώρες έφτασαν να παράγουν πάνω από το μισό παγκόσμιο εισόδημα (ΑΕΠ), σε όρους αγοραστικής δύναμης, ενώ το 1990 ήταν στο 1/3. Η ανάπτυξή τους συνεχίζεται, αλλά ο ρυθμός ανόδου υποχωρεί σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες.

Σημεία των καιρών:

*Οι ΗΠΑ έχουν καταργήσει το πρόγραμμα διαστημικών λεωφορείων και εξαρτώνται από τους Ρώσους για την αποστολή αστροναυτών στο Διάστημα. Η χώρα που προηγείται στο διαστημικό πρόγραμμα και πιθανόν να είναι η πρώτη που θα φτάσει στον Αρη είναι η Κίνα.

*Ο ισχυρότερος υπερ-υπολογιστής του κόσμου δεν βρίσκεται στις ΗΠΑ, αλλά στο Πανεπιστήμιο Αμυντικών Τεχνολογιών της Κάνγκσα, στην Κίνα.

*Οι ισχυρότερες οικονομίες χτίζουν και ισχυρότερους στρατούς, ενώ διεκδικούν ολοένα σημαντικότερο ρόλο στο διεθνές διπλωματικό και γεωπολιτικό παιχνίδι.

*Δεν είναι τυχαίο ότι η Ρωσία μετά τα γεγονότα στην Ουκρανία φέρεται αποφασισμένη να πιέσει για να προχωρήσουν χωρίς τις ΗΠΑ οι μεταρρυθμίσεις στο καταστατικό του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που συζητούνται από το 2010. Σε μια τέτοια περίπτωση, οι ΗΠΑ χάνουν το βέτο που έχουν σήμερα, καθώς είναι ο μεγαλύτερος «μέτοχος», ενώ θα αυξηθεί το βάρος χωρών όπως η Κίνα στη λήψη αποφάσεων.

*Το ενδιαφέρον, μάλιστα, είναι ότι οι γεωπολιτικές κόντρες έχουν αντανάκλαση και στην Ελλάδα, αφού το ΔΝΤ χρησιμοποιεί τη χώρα μας για να πιέζει την Ευρώπη.

Στο ασταθές διεθνές περιβάλλον που διαμορφώνεται, τα ρίσκα μεγαλώνουν καθώς η οικονομική κρίση έχει αυξήσει τον ανταγωνισμό και τις τριβές ανάμεσα στους μεγάλους οικονομικούς πόλους του πλανήτη. Οι ανεπτυγμένες χώρες βλέπουν τη θέση τους να απειλείται και θα επιχειρήσουν να διατηρήσουν τα κεκτημένα, ενώ οι αναδυόμενες διεκδικούν μεγαλύτερο μερίδιο στο διεθνές γίγνεσθαι σε μια περίοδο που ο ρυθμός ανάπτυξής τους προσγειώνεται σε χαμηλότερα επίπεδα.

Η περίοδος της ραγδαίας παγκοσμιοποίησης των προηγούμενων δεκαετιών πιθανόν να ανακοπεί, ενώ και ο πειρασμός για επιστροφή στον προστατευτισμό και τον «οικονομικό εθνικισμό» θα μεγαλώνει.

Πολλοί παραλληλίζουν την εποχή που ζούμε με εκείνη προ του 1914, την προηγούμενη περίοδο παγκοσμιοποίησης, ραγδαίας τεχνολογικής προόδου, αλματώδους αύξησης του διεθνούς εμπορίου και της ευημερίας, η οποία διεκόπη απότομα από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Πηγή