Γιατί στην Ελλάδα απουσιάζει η μνήμη του Α’ Παγκοσμίου πολέμου; Πώς εξηγεί το φαινόμενο Ελληνίδα ιστορικός
Γράφει η κ. Σαλβάνου:
«Ενδεικτικό είναι ότι σε αφιέρωμα έγκυρης κυριακάτικης εφημερίδας αναφορικά με τις επετείους του νέου έτους, έλειπε οποιαδήποτε αναφορά σε αυτόν.1 Ακόμη και όταν αναφέρεται ωστόσο, αναφέρεται ως ένας κατεξοχήν ευρωπαϊκός πόλεμος που δεν αφορά την Ελλάδα, παρά μόνο στον βαθμό που δημιούργησε καταστάσεις οι οποίες την επηρέασαν εκ των υστέρων.
Αυτή η σιωπή για έναν τόσο μεγάλο πόλεμο φαντάζει παράδοξη. Από την αρχαιότητα ήδη οι πόλεμοι προκαλούσαν την ιστόρησή τους: είτε για να διασφαλιστεί η μνήμη των ηρωικών κατορθωμάτων είτε για να μην επαναληφθεί η φρίκη τους, οι πόλεμοι όχι μόνο βρίσκονταν στο κέντρο των ιστορικών αφηγήσεων και της ιστορικής κουλτούρας των κοινοτήτων, αλλά πολλές φορές τη διαμόρφωναν κιόλας.
Ας θυμηθούμε εδώ όχι μονάχα τους ιστορικούς της αρχαιότητας, τον Θουκυδίδη, τον Ηρόδοτο ή τον Ξενοφώντα, ο καθένας από τους οποίους ιστόρησε στην ουσία έναν πόλεμο, αλλά και τα πιο πρόσφατα απομνημονεύματα των οπλαρχηγών του 1821 ή τον τρόπο που πολεμικοί ανταποκριτές σε σύγχρονούς μας πολέμους καταπιάνονται με τη συγγραφή μιας αφήγησης του πολέμου λίγο μόνο καιρό αφότου γυρίσουν από το μέτωπο. Με τον ίδιο τρόπο, εθνικές επέτειοι, μνημεία και τελετουργίες είναι στενά συνδεδεμένα με τους πολέμους και τις περιπέτειες ή τα κατορθώματα των εθνικών κρατών σε αυτούς.
Τι συνέβη και ενώ ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος έχει καταχωριστεί ως ορόσημο σε όλα τα εθνικά κράτη που συμμετείχαν σε αυτόν, απουσιάζει ως τέτοιο από την ελληνική περίπτωση; Το επιχείρημά μου εδώ δεν είναι ότι δεν θυμόμαστε τον Α΄ Παγκόσμιο. Αντίθετα, αυτό που θέλω να υποστηρίξω είναι ότι οι μνήμες που σχετίζονται με αυτόν έχουν ανοίξει σε πολλά και διαφορετικά πεδία, όπως ανοίγει ένα πυροτέχνημα. Το αποτέλεσμα είναι η μνήμη του ίδιου του πολέμου να αποδυναμώνεται ως κεντρική μνήμη, να είναι παρούσα όμως μέσα από τις μνήμες των πεδίων στα οποία έχει διασπαστεί».
Οι παραπάνω παράγραφοι αποτελούν αποσπάσματα από το άρθρο της κ. Σαλβάνου. Όποιος επιθυμεί να διαβάσει ολόκληρο το κείμενο, μπορεί να μεταβεί στη σελίδα του ιστότοπου chronosmag.eu, πατώντας εδώ.
*Η Αιμιλία Σαλβάνου γεννήθηκε το 1972 στις ΗΠΑ. Πραγματοποίησε τις σπουδές της στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (1989-93) και εκπόνησε διδακτορική διατριβή με θέμα τις «Όψεις της διαδικασίας νεωτερικού μετασχηματισμού στις ελληνορθόδοξες κοινότητες της ύστερης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας: Οι περιπτώσεις της Αδριανούπολης και της Ραιδεστού (1878-1908)» στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου (2006).
Στη συνέχεια ασχολήθηκε εκτεταμένα με τη μνήμη εκτοπισμένων ομάδων του 20ού αιώνα στον βαλκανικό χώρο, πραγματοποιώντας ταυτόχρονα τις μεταδιδακτορικές της σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας (2012). Έχει εργαστεί ως ιστορικός στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού καθώς και σε ευρωπαϊκά και εθνικά ερευνητικά προγράμματα.
Αυτή τη στιγμή συνεργάζεται ως ιστορικός σε ερευνητικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και ως διδάσκουσα ψηφιακής ιστορίας σε σεμινάρια επιμόρφωσης αποφοίτων. Στα τωρινά ερευνητικά της ενδιαφέρονται συγκαταλέγονται θέματα ιστοριογραφίας, μνήμης και ιστορικής κουλτούρας.
«Ενδεικτικό είναι ότι σε αφιέρωμα έγκυρης κυριακάτικης εφημερίδας αναφορικά με τις επετείους του νέου έτους, έλειπε οποιαδήποτε αναφορά σε αυτόν.1 Ακόμη και όταν αναφέρεται ωστόσο, αναφέρεται ως ένας κατεξοχήν ευρωπαϊκός πόλεμος που δεν αφορά την Ελλάδα, παρά μόνο στον βαθμό που δημιούργησε καταστάσεις οι οποίες την επηρέασαν εκ των υστέρων.
Αυτή η σιωπή για έναν τόσο μεγάλο πόλεμο φαντάζει παράδοξη. Από την αρχαιότητα ήδη οι πόλεμοι προκαλούσαν την ιστόρησή τους: είτε για να διασφαλιστεί η μνήμη των ηρωικών κατορθωμάτων είτε για να μην επαναληφθεί η φρίκη τους, οι πόλεμοι όχι μόνο βρίσκονταν στο κέντρο των ιστορικών αφηγήσεων και της ιστορικής κουλτούρας των κοινοτήτων, αλλά πολλές φορές τη διαμόρφωναν κιόλας.
Ας θυμηθούμε εδώ όχι μονάχα τους ιστορικούς της αρχαιότητας, τον Θουκυδίδη, τον Ηρόδοτο ή τον Ξενοφώντα, ο καθένας από τους οποίους ιστόρησε στην ουσία έναν πόλεμο, αλλά και τα πιο πρόσφατα απομνημονεύματα των οπλαρχηγών του 1821 ή τον τρόπο που πολεμικοί ανταποκριτές σε σύγχρονούς μας πολέμους καταπιάνονται με τη συγγραφή μιας αφήγησης του πολέμου λίγο μόνο καιρό αφότου γυρίσουν από το μέτωπο. Με τον ίδιο τρόπο, εθνικές επέτειοι, μνημεία και τελετουργίες είναι στενά συνδεδεμένα με τους πολέμους και τις περιπέτειες ή τα κατορθώματα των εθνικών κρατών σε αυτούς.
Τι συνέβη και ενώ ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος έχει καταχωριστεί ως ορόσημο σε όλα τα εθνικά κράτη που συμμετείχαν σε αυτόν, απουσιάζει ως τέτοιο από την ελληνική περίπτωση; Το επιχείρημά μου εδώ δεν είναι ότι δεν θυμόμαστε τον Α΄ Παγκόσμιο. Αντίθετα, αυτό που θέλω να υποστηρίξω είναι ότι οι μνήμες που σχετίζονται με αυτόν έχουν ανοίξει σε πολλά και διαφορετικά πεδία, όπως ανοίγει ένα πυροτέχνημα. Το αποτέλεσμα είναι η μνήμη του ίδιου του πολέμου να αποδυναμώνεται ως κεντρική μνήμη, να είναι παρούσα όμως μέσα από τις μνήμες των πεδίων στα οποία έχει διασπαστεί».
Οι παραπάνω παράγραφοι αποτελούν αποσπάσματα από το άρθρο της κ. Σαλβάνου. Όποιος επιθυμεί να διαβάσει ολόκληρο το κείμενο, μπορεί να μεταβεί στη σελίδα του ιστότοπου chronosmag.eu, πατώντας εδώ.
*Η Αιμιλία Σαλβάνου γεννήθηκε το 1972 στις ΗΠΑ. Πραγματοποίησε τις σπουδές της στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (1989-93) και εκπόνησε διδακτορική διατριβή με θέμα τις «Όψεις της διαδικασίας νεωτερικού μετασχηματισμού στις ελληνορθόδοξες κοινότητες της ύστερης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας: Οι περιπτώσεις της Αδριανούπολης και της Ραιδεστού (1878-1908)» στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου (2006).
Στη συνέχεια ασχολήθηκε εκτεταμένα με τη μνήμη εκτοπισμένων ομάδων του 20ού αιώνα στον βαλκανικό χώρο, πραγματοποιώντας ταυτόχρονα τις μεταδιδακτορικές της σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας (2012). Έχει εργαστεί ως ιστορικός στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού καθώς και σε ευρωπαϊκά και εθνικά ερευνητικά προγράμματα.
Αυτή τη στιγμή συνεργάζεται ως ιστορικός σε ερευνητικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και ως διδάσκουσα ψηφιακής ιστορίας σε σεμινάρια επιμόρφωσης αποφοίτων. Στα τωρινά ερευνητικά της ενδιαφέρονται συγκαταλέγονται θέματα ιστοριογραφίας, μνήμης και ιστορικής κουλτούρας.
