Γνώριμες μορφές ζωής φέρεται να βρέθηκαν στην «εξωγήινη» λίμνη Βοστόκ
Ο παγωμένος υδάτινος κόσμος
Η λίμνη Βοστόκ ανακαλύφθηκε το 1956 από τους Ρώσους, οι οποίοι κατάφεραν πέρυσι για πρώτη φορά να ολοκληρώσουν μια αμφιλεγόμενη γεώτρηση σχεδόν μέχρι την επιφάνεια της λίμνης. Ανακοίνωσαν αρχικά ότι ο πάγος που άγγιξε το γεωτρύπανο περιείχε «άγνωστες μορφές μικροβιακής ζωής». Ο ισχυρισμός τους όμως αμφισβητήθηκε, λόγω της πιθανότητας να είχε μολυνθεί η γεώτρηση με μικρόβια από την επιφάνεια.
Η πιθανότητα επιμόλυνσης των πολύτιμων δειγμάτων είναι ένα πρόβλημα που αφορά και τη νέα μελέτη: O Δρ Σκοτ Ρότζερς και οι συνεργάτες του στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο Bowling Green στο Οχάιο επανεξέτασαν πυρήνες πάγου που είχαν ανασυρθεί από αμερικανικές γεωτρήσεις τη δεκαετία του 1990.
Εξέτασαν συγκεκριμένα τον λεγόμενο «πάγο συσσώρευσης», ο οποίος σχηματίζεται όταν το νερό της λίμνης παγώνει στην επιφάνειά της κάτω από τον υπερκείμενο παγετώνα. Οι πρώτες ενδείξεις μικροβιακής σε αυτό το στρώμα πάγου, το οποίο μπορεί να φτάνει σε πάχος τα εκατοντάδες μέτρα, είχαν δημοσιευτεί το 1999 στο περιοδικό «Science».
Τα δύο δείγματα
Τώρα, η ομάδα του Ρότζερς αναφέρει στην επιθεώρηση «PLoS ONE» ότι δύο δείγματα πάγου συσσώρευσης από τη λίμνη περιείχαν 3.507 γονιδιακές αλληλουχίες, από τις οποίες οι 1.623 ταίριαζαν με γνωστούς οργανισμούς.
Από τις αλληλουχίες αυτές, το 94% προέρχονται από βακτήρια, ενώ οι υπόλοιπες από πολυκύτταρους οργανισμούς όπως μύκητες, καρκινοειδή και μαλάκια. Το ενδιαφέρον όμως είναι ότι ορισμένα από τα βακτήρια που φέρονται να ανιχνεύθηκαν ζουν κανονικά στο σώμα μεγαλύτερων οργανισμών όπως τα ψάρια. Είναι άραγε δυνατό να ζουν ψάρια στο κρύο, το σκοτάδι και την ακραία πίεση της λίμνης, η οποία πιστεύεται ότι παραμένει απομονωμένη από την επιφάνεια εδώ εκατομμύρια χρόνια;
Ο Ρότζερς παραδέχεται ότι η πιθανότητα μόλυνσης των δειγμάτων δεν μπορεί να αποκλειστεί: οι γεωτρήσεις της δεκαετίας του 1990 αφορούσαν μελέτες για το κλίμα, και όχι για το οικοσύστημα της Βοστόκ, και ο εξοπλισμός δεν είχε αποστειρωθεί. Περισσότερο φως στη λίμνη Βοστόκ θα μπορούσαν να δώσουν οι αναλύσεις που συνεχίζονται στα ρωσικά δείγματα, ή άλλες, πιο προσεκτικές γεωτρήσεις. Μια αντίστοιχη γεώτρηση ολοκληρώθηκε εξάλλου φέτος σε μια άλλη θαμμένη λίμνη, τη λίμνη Ουίλανς.
Ίσως όμως η παρουσία γνώριμων οργανισμών να μην είναι τόσο περίεργη όσο φαίνεται: Στην Ανταρκτική υπάρχουν ακόμα 375 θαμμένες λίμνες, και οι επιστήμονες υποψιάζονται ότι αυτοί οι όγκοι νερού επικοινωνούν μεταξύ τους με υπόγεια ποτάμια, και δεν αποκλείεται να συνδέονται και με τον ωκεανό.
Η λίμνη Βοστόκ ανακαλύφθηκε το 1956 από τους Ρώσους, οι οποίοι κατάφεραν πέρυσι για πρώτη φορά να ολοκληρώσουν μια αμφιλεγόμενη γεώτρηση σχεδόν μέχρι την επιφάνεια της λίμνης. Ανακοίνωσαν αρχικά ότι ο πάγος που άγγιξε το γεωτρύπανο περιείχε «άγνωστες μορφές μικροβιακής ζωής». Ο ισχυρισμός τους όμως αμφισβητήθηκε, λόγω της πιθανότητας να είχε μολυνθεί η γεώτρηση με μικρόβια από την επιφάνεια.
Η πιθανότητα επιμόλυνσης των πολύτιμων δειγμάτων είναι ένα πρόβλημα που αφορά και τη νέα μελέτη: O Δρ Σκοτ Ρότζερς και οι συνεργάτες του στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο Bowling Green στο Οχάιο επανεξέτασαν πυρήνες πάγου που είχαν ανασυρθεί από αμερικανικές γεωτρήσεις τη δεκαετία του 1990.
Εξέτασαν συγκεκριμένα τον λεγόμενο «πάγο συσσώρευσης», ο οποίος σχηματίζεται όταν το νερό της λίμνης παγώνει στην επιφάνειά της κάτω από τον υπερκείμενο παγετώνα. Οι πρώτες ενδείξεις μικροβιακής σε αυτό το στρώμα πάγου, το οποίο μπορεί να φτάνει σε πάχος τα εκατοντάδες μέτρα, είχαν δημοσιευτεί το 1999 στο περιοδικό «Science».
Τα δύο δείγματα
Τώρα, η ομάδα του Ρότζερς αναφέρει στην επιθεώρηση «PLoS ONE» ότι δύο δείγματα πάγου συσσώρευσης από τη λίμνη περιείχαν 3.507 γονιδιακές αλληλουχίες, από τις οποίες οι 1.623 ταίριαζαν με γνωστούς οργανισμούς.
Από τις αλληλουχίες αυτές, το 94% προέρχονται από βακτήρια, ενώ οι υπόλοιπες από πολυκύτταρους οργανισμούς όπως μύκητες, καρκινοειδή και μαλάκια. Το ενδιαφέρον όμως είναι ότι ορισμένα από τα βακτήρια που φέρονται να ανιχνεύθηκαν ζουν κανονικά στο σώμα μεγαλύτερων οργανισμών όπως τα ψάρια. Είναι άραγε δυνατό να ζουν ψάρια στο κρύο, το σκοτάδι και την ακραία πίεση της λίμνης, η οποία πιστεύεται ότι παραμένει απομονωμένη από την επιφάνεια εδώ εκατομμύρια χρόνια;
Ο Ρότζερς παραδέχεται ότι η πιθανότητα μόλυνσης των δειγμάτων δεν μπορεί να αποκλειστεί: οι γεωτρήσεις της δεκαετίας του 1990 αφορούσαν μελέτες για το κλίμα, και όχι για το οικοσύστημα της Βοστόκ, και ο εξοπλισμός δεν είχε αποστειρωθεί. Περισσότερο φως στη λίμνη Βοστόκ θα μπορούσαν να δώσουν οι αναλύσεις που συνεχίζονται στα ρωσικά δείγματα, ή άλλες, πιο προσεκτικές γεωτρήσεις. Μια αντίστοιχη γεώτρηση ολοκληρώθηκε εξάλλου φέτος σε μια άλλη θαμμένη λίμνη, τη λίμνη Ουίλανς.
Ίσως όμως η παρουσία γνώριμων οργανισμών να μην είναι τόσο περίεργη όσο φαίνεται: Στην Ανταρκτική υπάρχουν ακόμα 375 θαμμένες λίμνες, και οι επιστήμονες υποψιάζονται ότι αυτοί οι όγκοι νερού επικοινωνούν μεταξύ τους με υπόγεια ποτάμια, και δεν αποκλείεται να συνδέονται και με τον ωκεανό.
