Άγνωστοι Έλληνες: Γρηγόριος Μαρασλής ο «Έλληνας Δήμαρχος της Οδησσού»
Κατά κοινή ομολογία υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της ελληνικής παροικίας στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα.
Η καταγωγή της οικογένειας Μαρασλή
Κατά την τρίτη ή τέταρτη δεκαετία του 18ου αιώνα, ο Κωνσταντίνος Κοϊμτζής από τις Σαράντα Εκκλησίες εγκαταστάθηκε στη Φιλιππούπολη της Θράκης μαζί με τους τρεις γιους του: τον Νικόλαο, τον Γεώργιο και τον Γρηγόριο.
Η μετοικεσία της οικογένειας οφειλόταν σαφώς σε οικονομικούς λόγους, μιας και η Φιλιππούπολη τότε αποτελούσε ακμάζον κέντρο παρασκευής υφασμάτων. Ο Νικόλαος Κοϊμτζής γέννησε τον Χρήστο, ο Γεώργιος τον Παναγιώτη και ο Γρηγόριος τον Ιωάννη.
Τα τρία εγγόνια του Κωνσταντίνου Κοϊμτζή έγιναν έμποροι και κάθε οικογένεια πήρε το δικό της επώνυμο. Έτσι ο Χρήστος Νικολάου Κοϊμτζής παρουσιάστηκε ως «Κοϊμτζόγλου», ο Παναγιώτης Γεωργίου Κοϊμτζής ως «Κομιζόπουλλος», και ο Ιωάννης Γρηγορίου Κοϊμτζής ως «Μαρασλής».
Το επώνυμο «Μαρασλής» προήλθε από το προάστιο της Φιλιππουπόλεως «Μαράς» ή «Μαράσια» όπου ο Ιωάννης διέθετε αποθήκη εμπορευμάτων.
Ο Γρηγόριος Ιωάννου Μαρασλής
Ο δευτερότοκος υιός του Ιωάννη Κοϊμτζή-Μαρασλή, Γρηγόριος, γεννήθηκε στη Φιλιππούπολη περίπου το 1780 και πέθανε στην Οδησσό μετά τον Αύγουστο του 1851. Μέχρι σήμερα οι πληροφορίες για την ζωή του Γρηγόρη Μαρασλή του Ιωάννη παραμένουν ελλιπείς.
Γνωρίζουμε όμως ότι φοίτησε στην Ελληνική Κεντρική Σχολή της Φιλιππουπόλεως, αλλά δεν γνωρίζουμε για όλες τις πτυχές των εμπορικών του δραστηριοτήτων. Με βεβαιότητα όμως μπορεί κανείς να εξάγει το συμπέρασμα πως ο συγκεκριμένος άνθρωπος διέθετε το επιχειρηματικό δαιμόνιο.
Όταν εγκαταστάθηκε στην Οδησσό, απέκτησε με τις εμπορικές του δραστηριότητες μεγάλη περιουσία. Ασχολήθηκε κυρίως με τις αγοραπωλησίες οικοπέδων σε μια εποχή μεγάλης οικονομικής ανάπτυξης για την περιοχή.
Φαίνεται όμως ότι η επιχειρηματική του δραστηριότητα δεν τον απορρόφησε τόσο ώστε να λησμονήσει άλλες δραστηριότητες. Διετέλεσε έφορος της εκεί ελληνικής παροικίας, της Γραικικής Κοινότητος Οδησσού, ενώ η φιλανθρωπική του δραστηριότητα υπήρξε σημαντική όπως όταν ενίσχυσε την Ελληνεμπορική Σχολή της Οδησσού.
Επίσης, κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, βοήθησε τριακόσιες περίπου ελληνικές οικογένειες που βρήκαν καταφύγιο στην Οδησσό μετά την αποτυχία της επαναστάσεως στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες.
Ως ένθερμος πατριώτης έθεσε το σπίτι του στη διάθεση της Φιλικής Εταιρίας, ώστε να γίνονται εκεί οι παράνομες συγκεντρώσεις των πρώτων διοργανωτών. Έτσι εγκαταστάθηκε στο ισόγειο του σπιτιού του «το εργαστήρι της Φιλικής Εταιρίας».
Η ανθηρή οικονομική κατάσταση και η εμπορική ιδιότητα του ιδιοκτήτη παρείχαν την απαραίτητη κάλυψη ώστε να μην υποψιαστούν οι ρωσικές αρχές ότι κάτι το παράνομο συνέβαινε στο σπίτι αυτό.
Ο Γρηγόριος Ιωάννου Μαρασλής ως έφορος της Ελληνικής Κοινότητας Οδησσού παρέλαβε το λείψανο του Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’ από τον κεφαλλονίτη πλοίαρχο Ιωάννη Σκλάβο και φρόντισε για την ταφή του.
Το 1871 τα οστά του εθνομάρτυρα Γρηγορίου Ε’ εναποτέθηκαν σε μαρμάρινη λάρνακα και μεταφέρθηκαν από την Οδησσό στην Αθήνα, όπου βρίσκονται μέχρι σήμερα στον Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών.
Το 1844 το Ελληνικό Κράτος του απένειμε το χρυσό σταυρό του τάγματος του Σωτήρος για τη συμβολή του στην απελευθέρωση της Ελλάδας από τον Οθωμανικό ζυγό.
Ο Γρηγόριος Γρηγορίου Μαρασλής
Ο γιος του Γρηγορίου Ιωάννου Μαρασλή, Γρηγόριος Γρηγορίου Μαρασλής, γεννήθηκε στην Οδησσό το 1831. Αφού φοίτησε στην Ελληνεμπορική Σχολή της Οδησσού (στην ίδρυση της οποίας συνέβαλε κι ο πατέρας του), σπούδασε στο λύκειο Ρισελιέ (Richelieu) της Οδησσού.
Μετά την αποφοίτησή του πήγε για ανώτερες σπουδές στο Παρίσι κατά τη δεκαετία του 1850.
Οι πληροφορίες για τις δραστηριότητες του Γρηγορίου του νεότερου από το 1850 ως το 1878 (όταν εκλέχτηκε δήμαρχος Οδησσού) είναι φτωχές. Γνωρίζουμε πάντως πως όταν επέστρεψε στην Οδησσό μετά το θάνατο του πατέρα του ανέλαβε τη διαχείριση των επιχειρήσεων του.
Κατά το διάστημα 1867-1870 υπηρέτησε ως υπάλληλος του δήμου Οδησσού. Στη συνέχεια, από το 1870 ως το 1873 ήταν ανώτερος υπάλληλος στην ίδια υπηρεσία και αντικαθιστούσε τον δήμαρχο της πόλεως κατά την απουσία του.
Από το 1873 ως το 1877 ήταν δημοτικός σύμβουλος, ενώ παράλληλα συνέχιζε να επιστατεί στις επιχειρήσεις που κληρονόμησε από τον πατέρα του.
Η καριέρα του στη δημόσια διοίκηση είχε ως επιστέγασμα την εκλογή του ως δήμαρχος Οδησσού το 1878, θέση στην οποία παρέμεινε για τέσσερις συναπτές τετραετίες.
Η θητεία του στη θέση του δημάρχου υπήρξε καρποφόρα και δημιουργική.
Ρωσικές και ελληνικές πηγές αναφέρουν ότι την εποχή εκείνη, η Οδησσός μεταβλήθηκε σε εργοτάξιο υλικής και πνευματικής αναδημιουργίας.
Φρόντισε την πόλη της Οδησσού χτίζοντας μικροβιολογικό εργαστήριο, βιβλιοθήκη, μουσείο, τεχνουργείο, θέατρο, σχολεία, ηλεκτρικό σταθμό, νοσοκομεία, γηροκομεία, υδραγωγεία και πολλά άλλα ευαγή καθιδρύματα.
Βέβαια όλα αυτά απαιτούσαν πολλά χρήματα για να ιδρυθούν και να λειτουργήσουν, τα οποία ο Μαρασλής με περίσσια γαλαντομία προσέφερε από την προσωπική του περιουσία.
Σε όλα σχεδόν τα δημοτικά έργα της Οδησσού υπήρχε η οικονομική συμμετοχή του δημάρχου. Εξάλλου, δώριζε πάντα στο Δήμο το μισθό του, ο οποίος ανερχόταν σε 10.000 ρούβλια το χρόνο.
Οι κάτοικοι της Οδησσού για να τον τιμήσουν καθιέρωσαν να γιορτάζουν δύο εορταστικές εκδηλώσεις, της δεκαετίας και τη δεκαπενταετίας της εκλογής του ως δήμαρχος.
Φυσικά, μετά τον θάνατό του ο Δήμος Οδησσού χάρισε το επίθετό του σε μία από τις κεντρικότερες λεωφόρους της πόλεως.
Για την προσφορά του τιμήθηκε με πολλά παράσημα του Ρωσικού κράτους, ανάμεσά τους και με τον τίτλο του μυστικού αυτοκρατορικού συμβούλου, δηλαδή χρίστηκε μυστικοσύμβουλος 3ης τάξεως του τσάρου της Ρωσίας.
Για αυτό και οι ελληνικές πηγές τον αναφέρουν με την προσφώνηση «Ή Αὐτοὖ Έξοχότης».
Οι ευεργεσίες στην Ελλάδα
Υποστήριξε την ελληνική κοινότητα της Οδησσού με πολλές προσωπικές χρηματικές δωρεές και τιμής ένεκεν ανακηρύχτηκε ισόβιος πρόεδρός της. Επίσης διέθεσε μεγάλα ποσά για την ίδρυση εκπαιδευτηρίων στη Φιλιππούπολη, στην Κωνσταντινούπολη και στην Αθήνα.
Το 1897 ίδρυσε οργανισμό με την επωνυμία «Βιβλιοθήκη Μαρασλή», κύριος σκοπός του οποίου ήταν η μετάφραση στην ελληνική γλώσσα επιστημονικών κλασσικών συγγραμμάτων από άλλες γλώσσες.
Η «Μαράσλειος Βιβλιοθήκη» υπήρξε μοναδική στο είδος της τότε και η συμβολή της πολύτιμη στην αναζήτηση της νεοελληνικής ταυτότητας.
Στις 5 Νοεμβρίου του 1905 εγκαινιάστηκε το «Μαράσλειο Διδασκαλείο Αθηνών» σε έκταση 10 στρεμμάτων στο Κολωνάκι Αθηνών, τα οποία παραχωρήθηκαν το 1876 από την Ιερά Μονή Ασωμάτων Πετράκη.
Ο Γρηγόρης Μαρασλής κάλυψε τα έξοδα της δαπάνης ανεγέρσεως του κτιρίου αλλά και του υλικού εξοπλισμού του. Το συγκρότημα σχολικών κτιρίων περιελάμβανε τη «Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία» και το «Μαράσλειο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης».
Στην Κέρκυρα ανέγειρε το «Μαράσλειο Ορφανοτροφείο Κέρκυρας». Με δωρεές του κτίστηκε μεταξύ άλλων και η «Μαράσλειος Εμπορική Σχολή Θεσσαλονίκης».
Στην Αθήνα ίδρυσε μαζί με άλλους Έλληνες της διασποράς τη Βιομηχανική και Εμπορική Ακαδημία Αθηνών, πρόδρομος του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Δημιούργησε επίσης το «Μαράσλειο ενυδρείο» εντός του ζωολογικού κήπου του Παλαιού Φαλήρου, το οποίο όμως καταστράφηκε το 1912.
Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημανθεί ότι ο παραπάνω κατάλογος αφορά τις γνωστές δωρεές του Γρηγόριου Μαρασλή. Υπάρχουν πολλές ακόμα δωρεές, οι οποίες δεν είδαν το φως της δημοσιότητας διότι βρίσκονται σε ανέκδοτες ακόμα αρχειακές μονάδες.
Ο Γρηγόριος Μαρασλής απεβίωσε την 1η Μαΐου του 1907 πιθανότατα εκ συγκοπής της καρδίας και ενταφιάστηκε στο ελληνικό παρεκκλήσι της Αγίας Τριάδας στην Οδησσό.
Η απώλεια του προκάλεσε ρίγη συγκίνησης στον κόσμο της Οδησσού αλλά και ολόκληρης της Ελλάδας. Αυτό προφανώς συνέβη γιατί ο Γρηγόριος Μαρασλής αντιλαμβανόταν
το γεγονός πως όταν ο ιδιωτικός πλουτισμός συνδυάζεται με την ανιδιοτελή δημόσια προσφορά αποτελεί ευτύχημα για ολόκληρη την κοινωνία.
Άραγε σήμερα, πόσοι από εμάς γνωρίζουν για τον βίο αυτού του μεγάλου εθνικού ευεργέτη; Μήπως τέτοιοι σκαπανείς της ελεύθερης ελληνικής πατρίδας τείνουν να περιέλθουν σε ιστορική λήθη;
Ίσως σήμερα οφείλουμε να τιμούμε περισσότερο τους ανθρώπους που κάποτε ολόψυχα θυσιάστηκαν για την αναστήλωση και αναγέννηση του έθνους μας.
Τα ένδοξα παραδείγματα των αμέτρητων ελλήνων ευεργετών πρέπει να αποτελούν για όλους μας έμπνευση και επιδίωξη ταύτισης μαζί τους.
Απροθυμία για εκδήλωση ενδιαφέροντος αναφορικά με την μεγαλειώδη ιστορία του ελληνικού ευεργετισμού αποτελεί εκ μέρους μας μέγιστης μορφής αγνωμοσύνη.
Δυστυχώς, πρέπει ακόμα να σημειωθεί πως η ομάδα των κουκουλοφόρων που εισέβαλε τον Ιανουάριο του 2013 στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών με αφορμή την επέμβαση της αστυνομίας στη Βίλλα Αμαλία, αφού επιδόθηκε σε καταστροφές στους κοινόχρηστους χώρους του Πανεπιστημίου, γκρέμισε και έσπασε την προτομή του ευεργέτη της σχολής Γρηγορίου Μαρασλή…
Ορίστε το "ευχαριστώ" των σημερινών νεοταξιτών "Ελλήνων" προς τους μεγάλους ευεργέτες του Έθνους:
